Piälppáájäävri kirkko lii ohtâ Tave-Suomâ puárásumosijn huksimärbičuosâttuvâin já aalmugijkoskâsávt merhâšittee muorâhuksim monument. Sämimuseo Sijdâ almostit majebaargâ 2.12.2025 vuossâmuu vijđes, kuulmâkielâlâš tiätukirje Piälppáájäävri kirhoost. Kirje lii toimâttâm Aalto-ollâopâttuv arkitektuur historjá professor Panu Savolainen já čällein láá maaŋgah arkitektuur historjá, kulttuuräärbi tutkâm já taaiđâhistorjá äššitobdeeh. Kirje čuákkee oohtân uđđâsumos tutkâmuštiäđu já ovdeláá almostittem kovemateriaal.

Piälppáájäävri kirkko huksejui 1750-lovo loopâst anarâšâi tälvisiijdân Aanaar servikode kirkkon. Tot paasij meccikirkkon 1890-lovvoost, ko markkân sirdâšui Juvduujuuvâ njáálmán. Onnáá peeivi tot lii pivnohis vihkâmkirkko já tobdos historjálâš kollimčuosâttâh, já tast ovtâstuveh sehe sämmilij já ristâlâš ärbivyevi vaikuttâsah.

Sämimuseo Siida almostittem uđđâ tiätukirje cuákká oohtân vuossâmuu keerdi kirho historjá, arkitektuur já merhâšume. Kuulmâkielâlâš kirje (suomâkielâ-eŋgâlâškielâ-anarâškielâ) fáálá sehe almostiäđu uápistem já äššitobdeetääsi tutkâm ráhtusärbivyevi áámmátulmuid. Kirje vuáđuduvá Suomâ Kulttuurruttârááju Laapi ruttârááju já Kone siättus ruttâdem tutkâmprojektân (2021-2022), mast tutkui kirho huksimhistorjá äššikirjekäldeiguin já huksimarkeologâlâš dokumentistmáin. Ive 2023 rääjist Arkkitehttoimâttâh Livady lii tievâsmittám tutkâmuš Aanaar servikode pargoost.

Kirje valjaas kovos šadda stuorrâ uásild amnâstuvâst, mii ij lah ovdil almostum. Fáárust lii eres lasseen Firenze ollâopâttuv čuágálduvâin eidu kavnum ive 1885 valdum čuovâkove – puárásumos tubdum kove Piälppáájäävri kirhoost – sehe vorâs fotogrammeetteersiih mittedmeh.

Kirje lekkâs Panu Savolainen artikkâl, mii čielgee kirho arkitektuurhistorjálijd ohtâvuođâid já kovvee kirho huksimhistorjá äššikirjekäldei čuovâst. Marko Huttunen já Pauliina Saarinen artikkâleh kieđâvušeh kirho tivvoomhistorjá 1900-lovvoost, dokumentistem, ráhtusijd já huksimproosees. Suvi Toivanen čáálus kieđâvuš kirho sisseeinij karvemijd já kyessikirjemiärkkumijd kulttuuräärbi tutkâmuš vuolgâsoojijn. Tuomas Ranta-aho artikkâl muštâl ive 2021 olášittum fotogrammeetteersâš dokumentistmist. Päivi Magga já Miina Tolonen čäällim kieđâvuš kirho huksim- já kulttuuräärbi áárvuid. Kirje loopâst lii Aanaar kirkkohiärrá Tuomo Huusko jieijâs uáinu Piälppáájäävri kirhoost.

Almostittemtilálášvuotâ Sämimuseo auditoriost 2.12.2025 t.17. Faallâp käähvi, siisâpeessâm riijâ.

Piälppáájäävri meccikirkko – Pielpajärvi Wilderness Church in Inari – Aanaar Piälppáájäävri meccikirkko. Toim. Panu Savolainen. Čälleeh Marko Huttunen, Tuomo Huusko, Päivi Magga, Tuomas Ranta-aho, Pauliina Saarinen, Panu Savolainen, Suvi Toivanen já Miina Tolonen. Jurgâlâm anarâškielân Saammâl Morottaja.

Lasetiäđuh: Prof. Panu Savolainen, Aalto-ollâopâttâh, panu.savolainen@aalto.fi, +358 50 4756727

 

Säämimuseo Siida puávdee sämisiärvus mieldi valjiđ tiiŋgâid vuáđučáitáldâhân. Museo väljee sämmilâštiiŋgâid Siida vuáđučáitálduv siärvusvitriinân oovtâst siärvusijn. Taan tove uáinusân peesih Tave-Pohjanmaa museo skeŋkkim sämmilâštiiŋgah, moh kuleh Samuli Paulaharju čáitáldâhân. Mij molsop siärvusvitriin tiiŋgâid huolâttâspuudâ ääigi vyesimáánust 2025.

Tave-Pohjanmaa museo skeŋkkij jieijâs sämmilâšnurâlduv, 370 tiŋgâd Säämimuseo Siidan ive 2024. Nurâlduv lii nuurrâm oululâš aalmugtiettee já museohoittájeijee Samuli Paulaharju (1875-1944). Nurâldâh ana sistees sierâlágán tiiŋgâid Säämist sierâ äigipoojijn, eereeb iärrás härvinijd verditaavgij pecihijd – puárásumos tain lii ivveest 1730. Taan ive Samuli Paulaharju šoddâmist láá moonnâm 150 ihheed já tääl jotonpieijum tiiŋgâi valjim Siida vuáđučáitálduv siärvusvitriinân oovdânpuáhtá suu merhâšittee pargo sämmilâštiiŋgâi nurâmist.

Siida ”Enâmeh láá mii párnááh – Nämä maat ovat lapsiamme” -vuáđučáitálduv siärvusvitriinist láá tääl uáinusist Suomâ aalmuglâšmuseost macâttum sämmilâštiiŋgah, moh láá väljejum toos siärvuslávt Siida vuáđučáitáldâhuđâsmittem ooleest 2021–2022. Vitriin tiiŋgâid lii tárguttâs molsođ merikoskâsávt já tiiŋgâi valjim tahhoo ain oovtâst sämisiärvusijn.

Tiiŋgah väljejuvvojeh siärvusvitriinân káidus- já hybriditilálâšvuođâin. Káidusteivâdmeh olášuttojeh Teams-teivâdmijn, main tiiŋgah oovdânpuáhtojeh älkkeht Säämimuseo Finna-siijđoi peht (siida.finna.fi).
Vu 10.2. tme 17:00 Teams-teivâdem, mast mij oovdânpyehtip tähti- já čuárvitiiŋgâid
Vu 17.2. tme 17:00 Teams-teivâdem, mast mij oovdânpyehtip nähki- já čevđitiiŋgâid
Vu 24.2. tme 17:00 Teams-teivâdem, mast mij oovdânpyehtip tekstiilijd
Vu 10.3. tme 17:00 Teams-teivâdem, mast mij oovdânpyehtip nuorttâsämmilijd tiiŋgâid
Vu 17.3. tme 17:00 Hybriditilálâšvuotâ Siida siärvuslii saajeest, mast mij oovdânpyehtip muorâtiiŋgâid. Mii saje stuárudâh räijee uásálistei mere já mij pivdep pääihi oolâ Siidan puátteid almottâttâđ siärvuspargovästideijee Pia Nikulan majemustáá tuorâstuv 13.3.2025.

Tilálâšvuođah láá suomâkielâliih. Tilálâšvuođâi Teams-liiŋkâid tun kaavnah tast já sosiaallii media kanavijn.
Tiervâpuáttim mieldi valjiđ tiiŋgâid já vaiguttiđ Siida vuáđučáitálduv siskáldâssáid.
Lasetiäđuh: Siärvuspargovästideijee Pia Nikula, pia.nikula@samimuseum.fi, p. 040 621 2663.
Amanuens, nurâlduvah Marjo-Riitta Rantamäki, marjo-riitta.rantamaki@samimuseum.fi, p. 040 571 5670.

Kove: Säämimuseo Siida/Saara-Maija Pesonen

Säämimuseo Siida almoot, ete sij macâtteh Pekka Sammallahti “Albma olbmot – Olmâ ulmuuh” -čuovâkovečáitálduv paijeel 200 čuovâkovveed sämisiärvus jesânáid. Skeŋkkimtilálâšvuotâ uárnejuvvoo Anarist 13.–17. vyesimáánu 2024.

“Albma olbmot – Olmâ ulmuuh” lii lamaš uáinimist Anarist Säämimuseo já Luándukuávdáš Siidast,  23.6.2020–31.3.2021, já ton maŋa Sämikulttuurkuávdáš Sajosist. Säämimuseon ton maŋa maccâm čuovâkoveriänttusijd láá meridâm skeŋkkiđ kuuvijn leijee ulmuid kovvejeijee Pekka Sammallahti já siärvus tuoivust. Kuuvij digitaalliih kopioh kuleh puátteevuođâst Säämimuseo kovenurâlduvâi uássin.

Kuuvij luovâttem tábáhtuvá Säämimuseo Siidast vu-vá 13.-17.5. tme 10-16. Kuuvijd puáhtá luovâttiđ meiddei Kärisavonist ko 15.5. sehe Ucjuuvâst ma 4.6. olášuvvee siärvuslij tilálâšvuođâi ohtâvuođâst. Tai tilálâšvuođâi ääigih já sajeh tärkkilistuveh maŋa. Vâi mij pyehtip visásmittiđ koveluovâttem luhostum, tast kalga sooppâđ ain muuneeld jo-uv aalmugpargovästideijein tâi amanuensáin.

Taat Marja Helander kuratistem já Säämimuseo pyevtittem čáitálduv nommâ “Albma olbmot – Olmâ ulmuuh” spejâlist maaŋgâi algâaalmugij vyevi kočodiđ jieijâs olmâ olmožin. Čáitáldâh siskeeld Pekka Sammallahti kuvvim čapisvielgis olmooškuuvijd tave ulmuin argâpiäiválijn pirrâsijnis čiččâm loveivveest, ain 1960-lovo rääjist. Kuávdáást láá Tiänu čácáduv piällá ässeeh, mutâ koveh láá meid ei. Anarist, Iänuduvâst, Suáđigilist, Kärisavonist, Jiellevárrist, Varjâvuonâst já Altavuonâst. Säämimuseo Siida lii iiloost ko puáhtá faallâđ siärvus jesânáid máhđulâšvuođâid uážžuđ jieijâs omâstusân taid vaigutteijee čuovâkuuvijd alnestis já aldemuinis.

Pekka Sammallahti lii tobdos eromâšávt pargostis sämikielâiguin já -kulttuuráin. Sun lii Oulu ollâopâttuv emeritusprofessor, já aassâm pele eellimstis Ucjuuvâ Veččâhist. Čuovâkuvvim lii jottáán Sammallahti mield jo 1950-lovo rääjist.

Čáitálduv lii kuratistám Marja Helander. Helander lii tobdos já palhâšum čuovâkovetaaidâr.

Siida lii áávus tälviávusorroomaaigij mield vu-lá tme 10–17, pa kiddâ. Siida museokävppi SiidaShop palvâl Siida ávusorroomaaigij sehe viermikävppin čujottâsâst www.siidashop.fi. Raavvâdviäsu Sarrit palvâl meiddei Siida ávusorroomaaigij siste.

 

Lasetiäđuh já kuuvij viežžâmist sooppâm:

Aalmugpargovästideijee Pia Nikula, 040 621 2663, pia.nikula(at)samimuseum.fi

Mä. Amanuens Tiina-Maria Aalto, 040 154 7577, tiina-maria.aalto(at)samimuseum.fi

Aanaar Säämimuseo lekkui kuossijd 60 ihheed tassaaš Tave-enâmij vuossâmuš säämimuseon. Museo kiergânij toimâđ suulân neljilov ihheed olgomuseon, mii lâi ávus keessiv, tassaaš ko Säämimuseo já Paje-Laapi luándukuávdáš Siida lekkui kuossijd 1998. Säämimuseo Siida olgomuseo kesipaje algâttuvvoo juhlálávt koskoho 7.6.

Säämimuseo Siida juhlo 60 ihheed pištám ávusorroom tábáhtuspeeivi koskoho 7.6. tme 10–16, kuás Säämimuseo jieijâs äššitobdeeh láá pääihi alne. Restauristemmiäštár Marko Korkeasalo muštâl Mirhantuve tivomijn já käärbismiäštár Mika Alava muštâl sämikulttuur kárbáin já tai sierânâsjiešvuovijn. Sämmilii kulttuurpirâsohtâduv äššitobdein, totkee/rakânâskonservaattor Satu Taivaskallioin já arkeolog Juha-Pekka Joonain, puáhtá meid savâstâllâđ. Peeivi ääigi olgomuseost láá suomâkielâliih uápistmeh tme 12 já tme 15. Siärvuslii láávust káhvástâllâp já savâstep. Tábáhtusân lii rijjâ siisâpeessâm já ohjelm lii puohháid ávus.

Olgomuseo puáhtá oovdân Suomâ sämmilij kulttuuräärbi, huksimärbivyevi já iäláttâsâid. Suulân 800 meetter kuhes, suoppâin hámásii pálgá paaldâst láá vittlov rakânâssâd já ráhtusid, moh láá juohhum juávhoid kulttuurkuávlui já kiävtu mield. Olgomuseopäälgis ij lah iästuttes. Kuávlu lii toovlášmuštolaavâ mield rávhuidittum já tobbeen uážžu jotteeđ tuš merkkejum, lovdum pálgá mield. Uápisteijee- já išedeijeepennuuh láá tiervâpuáttim mutâ jielâheh iä pyevti kolliđ olgomuseokuávlust.

Raavâdviäsu Sarrit palvâl meid tábáhtuspeeivi. Fálusist lii peivimäälis sehe peeivi falâldâhhân käähvi já kákku 6 euro haadan.

Säämimuseo já Luándukuávdáš Siida lii ávus kesiávusorroomaaigij mield 1.6.–30.9.2023 jyehi peeivi tme 9–18. Tälviávusorroomääigih já spiekâstâhliih ávusorroomääigih kávnojeh nettisiijđoin www.siida.fi. Siida museokävppi Siida Shop palvâl Siida ávusorroomääigi sehe nettikävppin čujottâsâst www.siidashop.fi. Nuorttâlij Ärbivyehitáálu lii ávus kesipaje 20.6.–23.9. ma-lá tme 10–16 (vá-vu kiddâ).

Lasetiäđuh tábáhtusâst: Aalmugtoimâvästideijee Pia Nikula, 040 621 2663, pia.nikula(at)samimuseum.fi

Mij ávudep säämimuseo já Luándukuávdáš Siidast já Raavâdviäsu Sarritist muádi ive puudâ maŋa säämi aalmugpeeivi vuossaargâ 6.2.2023. Juhlepeeivi mist Siidast láá ávus uuvsah já nuuvtá siisâpeessâm čáitálduvváid tme 9–17. Ađai aalmugpeeivi museo lekkâs tijme tooleeb ko táválávt.

Mij povdip puohâid algâttiđ juhlepeeivi ärbivuáválâš Sämiliipu paajeedmáin Siida šiljoost tme 9.15. Ko lippu lii stáágust já Säämi suuvâ laavlâ lavlum, te mij juátkip peeivi ohjelm Finna-juhleive lekkâmtilálâšvuođáin já uánihis čuákánkiäsoin Finna.fi-uuccâmpalvâlus kevttimist. Tilálâšvuotâ uárnejuvvoo Siida auditoriost tme 10–11.30 já tot lii ávus aalmugtilálâšvuotâ.

Finna juhleive algâttuvvoo almostitmáin säämimuseo Siida nurâlduvâi sämimácuhijd Finnaast. Siämmást mij adelep keevâtlijd oonâid Finna.fi-uuccâmpalvâlus kevttimân. Tiervâpuáttim digitaallâš tutkâmmáátkán miiguin! Siida juhlepeeivi sessist taaidâr Outi Pieski Ládjogahpira rematriašuvdna—Máhccat eatni lusa –čáitálduv lekkâmtilálâšvuotâ tme 15 ovdâskulij.

Juhlepeeivi ääigi puávtáh uápásmuđ nuuvtá meid Siida Enâmeh láá mii párnááh-váldučáitáldâhân já Martti Rikkonen Taigametsot-čuovâkovečáitáldâhân.

Raavâdviäsu Sarrit palvâl kuosijd juhlepeeivi ääigi. Peeivi ääigi puávtáh eelliđ virkosmuumin já naavdâšmin aalmugpeeivi kááhu já käähvi 8 euro hoddijn teikkâ čokánistiđ valmâš peivimälispiävdán tme 11–15. Peivimáállás hadde lii 16 eurod.

Siida lii áávus tälviávusorroomaaigij mield 31.5.2023 räi vu-lá tme 10–17. Spiekâstuvah ávusorroomaaigijd kávnojeh nettisiijđost www.siida.fi. Siida museokävppi SiidaShop palvâl Siida ávusorroomaaigij já nettikävppin čujottâsâst www.siidashop.fi.

Kove: Martti Rikkonen/Siida

Lasetiäđuh:

Aalmugpeeivi koordinaattor / Aalmugpargovästideijee Pia Nikula, 040 621 2663, pia.nikula(at)samimuseum.fi

 

 

 

Euroop komissio já kulttuurärbiornijdâh Europa Nostra palhâšáin Säämimuseo Siida já Suomâ Aalmuglâšmuseo ive 2021 tohhum kulttuuräärbi maaccâtmist adai repatriaatiost rááiđust Citizen Engagement & Awareness Rising. Palhâšumelävdikode mield säminurâlduv maaccâtmist lii “mittedmettum uási Euroop kulttuuräärbi turviimist”. Jyehi ive ornimnáál eurooplii kulttuurärbipargo palhâšumeh juáhhojii čohčâmáánust Prahast, já palhâšume valdijn vuástá Suomâ Aalmuglâšmuseo paajeeb jođetteijee Elina Anttila já vs. museohovdâ Eija Ojanlatva. Mij juhlop ohtsâšpargopalhâšume Säämimuseo Siidast vuossaargâ 31.10.

Masa 300 sämmilâžžâd láá uásálistám repatriaatioprosesân ton sierâ muddoin. Sij láá tutkâm suhâsis kuullâm tävirijd, vuájudâttâm toi rähtimtekniikáid já uásálistám meiddei Suomâ Aalmuglâšmuseost maccâm, tääl Säämimuseo já Luándukuávdáš Siida váldučáitálduvâst leijee paijeel 200 sämitäävvir valjiimân. Säämimuseo Siida palhâšumejuhle váimusist láá sämisiärvus, repatriaatioproosees já sämitävireh.

Vuossaargâ 31.10 Siidast juhloh muuneeld puávdejum juávhuh, kiäid lii fáállun teemalâš ohjelm. Siida lii áávus aalmugân puávdejum čuosâttâhjuávhuin huolâhánnáá, nuuvt ete puoh kuállejeijeeh láá tiervâpuátimeh. Juhlepeeivi kunnen Säämimuseo Siida fáálá kuállejeijeid tme 11 já tme 14 suomâkielâlijd uápistmijd peessâmliipu vuástá.

Europa Nostra lii ive 1963 vuáđudum ornijdâh, mii lii juáhám ive 2002 rääjist Euroop komissio ihásijd Euroop kulttuurärbipalhâšuumijd merhâšittee havváid, alguid já ulmuid kulttuuräärbi syergist. EU paalhâš eurooplii kulttuurärbisyergi juvssoid neelji váldukategoriast: konservistem, tutkâmuš, kulttuuräärbi siäiludmân spesiaališum palvâlus sehe škovlim já tiäđulâšvuođâ lasettem Euroop kulttuurärbisyergist.

Siida lii áávus tälviávusorroomaaigij mield 1.10. rääjist vu-lá tme 10–17. Ávusorroomaaigij spiekâstuvah kávnojeh nettisiijđoin www.siida.fi. Siida museokävppi SiidaShop palvâl Siida ávusorroomaaigij sehe viermikävppin čujottâsâst www.siidashop.fi. Raavâdviäsu Sarrit palvâl meiddei juhlepeeivi.

Lasetiäđuh:

Aalmugpargovästideijee Pia Nikula, 040 621 2663, pia.nikula(at)samimuseum.fi

Säämimuseo Siida juhlo Aalmuglâšmuseo säminurâlduv pááikán maccâm ávus juhletilálâšvuođâst tuorâstuv 9.9.2021 tme 18–20 Raavâdviäsu Sarritist, Säämimuseo já Luándukuávdáš Siidast Anarist.

Suomâ Aalmuglâšmuseo säminurâldâh puátá Anarân čohčuv já tääl lii äigi juhlođ. Nurâldâhmacâttem ađai repatriaatio olášuvá Aalmuglâšmuseo já Säämimuseo Siida maaŋgâ ive pištám oovtâstpargo puáđusin. Säminurâlduvâst láá pajeláhháá 2000 tiŋgâd, moh láá nurrum sämikuávlust iivij 1830-1998 ääigi. Säämimuseo váldá vuástá nurâlduv uđđâ, kiđđuv 2021 valmâštum nurâldâhohtâdâhân. Nurâldâhmacâttem, uđđâ nurâldâhohtâduv já Siida vuáđupyeredem mield šadda máhđulâžžân uđđâlágán siärvuslâš nurâldâhpargo já tiŋgâtutkâmuš.

Juhletilálâšvuođâst uápásmep tiŋgânurâldâhân koveoovdânpyehtim peht já toos lasseen motomeh tiiŋgah láá uáinimnáál pääihi alne. Oovtâstpargokyeimih oovdânpyehtih jieijâs tiervâttâsâid já páiháliih sämiartisteh lávdásteh. Juhle lii suomâ- já sämikielâlâš.

Tilálâšvuotâ uárnejuvvoo vyeimist orroo koronaraijiittâsâi mield, te olmoošmeeri lii räijejum. Puáđi Siidan tuš tiervâsin. Mij avžuuttep muátusyeje kevttim Siidast.

Pááikán maccâm-juhle vuolgâttuvvoo stream-vuolgâttâssân. Jis tun jieh peesâ Siidan, te tun puávtáh jieš orniđ uccâ siärvuslii tábáhtus veikâba jieijâd orroomviistán.

Säämimuseo Siida tuáivut puohâid lieggâsávt tiervâpuáttim juhletilálâšvuotân. Raavâdviäsu Sarritist lii kähvikuásuttem.

 

Lasetiäđuh:

Nurâldâhmacâttem: Anni Guttorm, 0400 891 860, anni.guttorm(at)samimuseum.fi

Tábáhtusorniistâlmeh: Aalmugtoimâvästideijee Pia Nikula, 040 621 2663, pia.nikula@samimuseum.fi