Kirječällee Ninka Reittu lii čáállám Meccihaldâttâsân ovdâsvástádâslii vaandârdmân movtijdittee párnáikirje ”Äigee já Sááná meecist: Vandârdemetiketmainâseh”. Kirje almostuvá tavekielân, anarâškielân já nuorttâlâškielân 2.10.2023. Almostittemtilálâšvuođâ ohtâvuođâst Sämimuseo já Paje-Laapi luándukuávdáš Siidast lekkâs meid kiirján lohtâseijee taaiđâčáitáldâh.

Ninka Reittu hitruus mainâseh já sargum koveh jođetteh luándun Äigee, Sááná, Penne Puljáruv já Vuolli-äijih fáárust. Mainâsij ulmen lii movtijdittiđ párnáid luándun já siämmást muštâliđ, et maht luándust kalga jotteeđ nuuvt, et kunnijât luándu já eres vandârdeijeid. Meccihaldâttâs Luándupalvâlusah haalijd mainâskirjijn anneeđ huolâ, et puáttee suhâpuolvah šoddâduvvojeh vandârdiđ luándu kunnijâtmáin.

”Äigee já Sááná meecist” -kirje lii uáivildum 3–6-ihásijd uccâ vandârdeijeežijd. Sämikielâlijn kiirjijn láá juáhháást valdum 1000 pitá tiädduseh já kirjeh juáhhojeh Siidast peivikiäjui, škoovlâi já kirjeráájun kiävtun. Kirjeh almostuveh 2.10. meid Meccihaldâttâs Lundui.fi-siijđoin, kost tom pyehtih puohah luuhâđ rijjâ. Mainâskirje almostuvá maŋeláá čohčuv meid eŋgâlâskielân. Suomâkielân já ruotâkielân kirje lii olgosadelum jo ovdeláá.

”Mij kevttip mainâskirje iššeen sämikielâlii luándušoddâdmist. Já mij movtijdittep meid párnái vanhimijd, luándumaađhij uárnejeijeid, oovtâstpargoirâttâsâidân, peivikiäjuid, kerhoi jođetteijeid, perâpeivitipšoid, ravviittuvâid, várdájeijeid já iärásijd väldiđ kirje aktivlii kiävtun párnái mainâspuudâin já luándust jotemân rahttâtmist. Mainâsijguin puáhtá cuvnâđ savâstâllâm tast, et maht luándust kannat toimâđ. Mainâseh sättih joba cuvnâđ rävisvuođâ räi kyeddee moovtâ já rähisvuođâ luándun,” virkosmittemkiävtu sierânâsäššitobdee Kirsi Ukkonen Meccihaldâttâsâst tuáivu.
Vandârdemetiketân puáhtá uápásmuđ Meccihaldâttâs jieškote-uv viestâdemoolij vievâst. Viestâ čujottuvvoo maaŋgâahasijd luándust jotteid jieškiäs-uv hiäivulii häämist. Teháliih vuáđuääših láá luándu kunnijâttem, lihâdem, ijâstâllâm, tulâstâllâm já lyenettes vandârdem – ko haaldâš tooid aššijd kyeskee njuolgâdusâid, te lii vaalmâš vandârdiđ.

Siidast láá párnáid čujottum taaiđâčáitálduv ohtâvuođâst uáinimnáál meid Vandârdemetiket-posterráiđu, mii muštâl ovdâsvástádâslii vaandârdmist. Kuuvijd posterij várás lii sárgum graafikko Anna Pakkanen, já posterijn láá fáárust sämikielah.

Lasetiäđuh:
Virkosmittemkiävtu sierânâsäššitobdee/Meccihaldâttâs Kirsi Ukkonen, puh. 0400 479 986

kirsi.ukkonen(at)metsa.fi

Vandârdemetiket

Vandârdeijeeh já museokuállejeijeeh láá váldám uđâsmittum Säämimuseo já Luándukuávdáš Siida pyereest vuástá. Uđâsmittum Siida lekkui Anarist aalmugân kesimáánust. Čohčâmáánu loopâ räi Siidast láá kollim jo 46 000 kuállejeijed. Uđâsmittum Siida lâi meiddei moonnâm keesi Laapi pivnohumos Museokorttâ-čuosâttâh.

“Positiivlâš kuállejeijeemere ovdánem lii jotkum keesi maŋa miätá čoovčâ, já čohčâmáánu lii lamaš masa jo olâttâslii virkkuu. Kuállejeijein finnejum macâttâs uđâsmittum Siidast lii lamaš tuše positiivlâš. Mij lep hirmâd iiloost vuástáväldimist”, Säämimuseo Siida vyebdim- já markkânistemvästideijee Minna Muurahainen muštâl. Čohčâmáánust Siidast kuállejii puohnâssân 7631 olmožid, mii lii paijeel 1500 ulmuu eenâb ko oovdeb olâttâsive 2019. Lekkâmmáánu čokkij 9799 kuállejeijee já syeinimáánust joba paijeel 11000 ulmuu ellii uáppáásmin Siidan.

Siida lii lamaš Säämimuseo já Paje-Laapi luándukuávdáá maaŋgâ ive jotkum ohtsâšpargo cevzimmaainâs. Säämimuseo já Paje-Laapi luándukuávdáá paijeentuállee Meccihaldâttâs Luándupalvâlusâi ohtsâšpargo uáinoo ohtâlâs čáitáldâholesvuottân já ain pyereeb äššigâspalvâlmin.

 

Siida Laapi pivnohumos Museokorttâ-čuosâttâhhân

 

Čohčâmáánu loopâbeln Museolitto tieđettij Suomâ pivnohumos museokorttâčuosâttuvâin keessiv 2022. Laapi pivnohumos čuosâttâh lâi Säämimuseo já Luándukuávdáš Siida.
“Kuállejeijein enâmus räämi lii uážžum jieš siskáldâs. Čäittim, taaiđâ já stuorrâ luándukoveh láá lamaš puoh enâmus rämidum olesvuođah”, Muurahainen iätá. Kijttosijd láá lasseen finnim nuuvt sämmilii tááláštaiđust ko videoinstallaatioin.
Uđâsmittem lii puáhtám Siida čáitálduv onnáá piäiván. Sämisiärvus jesâneh uásálistii Säämimuseo Siida čáitáldâhuási čokkiimân jieškote-uvlágán haavâi peht ei. tubdâmáin ulmuid čuovâkuuvijn já valjiimáin tävirijd čáitáldâhân.
Siida čáitálduvâin sämikulttuur já luándu punjâsává ohtân ubâlâšvuottân: čáitáldâhubâlâšvuotâ muštâl sämikulttuur já luándu ellee koskâvuođâst. Čáitálduvah láá uáivildum feerimolesvuottân, mutâ meiddei tagarin, ete toh tuáimih ucceeb olesvuottân-uv.

 

Siida lii tehálâš vyelgimsaje sämmilij päikkikuávlust vandârdeijeid

 

“Keesi lii lamaš tuođâi pyeri! Mii finnim macâttâs lii lamaš tuše positiivlâš”, iätá äššigâspalvâlemhovdâ Tarja Tuovinen Meccihaldâttâs Luándupalvâlusâin.
Äššigâsâi lasseen uđâsmittum já vijđedum visteh láá valdum vuástá meiddei tiski nube peln. Äššigâsâi tááhust palvâlusah láá čielgâsávt pakettistum jieijâs ubâlâšvuottân. Innig ij taarbâš vyerdiđ vuáru siämmáá tiskiist peessâmliipui já kuálástemluuvij tâi vandârdem- já mađhâšemravvim tiet.
Luándukuávdááh láá teháliih vandârdeijei vyelgimsajeh. Meccihaldâttâs Luándupalvâlusâi ohtsâšpargo Sämimuseoin máhđulist sämmilij päikkikuávlust jottee vandârdeijei tiäđulâšvuođâ lasettem kulttuurlávt kilelis vaandârdmist.
“Sämmilii kulttuur eromâš jiešvuođâid kalga tiäđuštiđ, vâi jieijâs vandârdemtäävi máttá sovâttiđ tavemus Laapin hiäivulâžžân. Tondiet Luándukuávdáš já Säämimuseo tooimah tuárjuh nubijdis, já Siida čáitáldâh lii uáli šiev vyelgimsaje luándumookán”, Tuovinen iätá.
Sämmilij päikkikuávlust jođedijn lii tehálâš tiäđuštiđ ovdâmerkkân vuáđuaašijd kuávlust tábáhtuvvee puásuituálust já sämmilij pase paaihijn. Tot, mii sáttá orroođ ulguupiälásâžân tuše meccikuávlun, lii tuođânálásávt sämmiláid ellee kulttuurhistorjá uási.
Meccihaldâttâs Luándupalvâlusah lii algâttâm meiddei sierâ vandârdemetiket rähtim sämmilij päikkikuávlun. Etiket valmâštâlloo oovtâst sämitiggijn, nuorttâlij sijdâčuákkimáin sehe mađhâšem- já vandârdemuásipelijguin.

 

Siida – 24 ihheed sämikulttuur já vandârdemravvim

• Uđâsmittum já vijđedum Siida lekkui 1.6.2022. Säämimuseo Siida algâttij tooimâs olgomuseon 1960-lovvoost. Säämimuseo já Luándukuávdáá tááláá nálásâš toimâm lii álgám ive 1998.
• Čáitáldâhkuállejeijeeh láá lamaš uđâsmittum Siidast čohčâmáánu räi paijeel 46 000. Laapi pivnohumos Museokorttâ-čuosâttâh taan räi.
• Siida čáitálduvah hamâšuveh Säämimuseo já Luándukuávdáá ohtâsii váldučáitálduvâst, Säämimuseo olgomuseost sehe kulttuur- já luándufáddásijn mulsâšuvvee čáitálduvâin. Siida lii Anarist.
• Säämimuseo tooimâ stivree já tuárju Sämimuseovuáđudâs. Sämimuseovuáđudâs pargon lii tuárjuđ já ovdediđ sämmilij aalmuglii kulttuur. Sämimuseovuáđudâs oomâst Säämimuseo täävvir-, čuovâkove-, kietâkirjerááju- já taaiđâčuágálduvâid, kyehti olgomuseo já arkkâduv. Tot paijeentuálá já stivree Säämimuseo já ton tooimâ já háárjut museosyergi ohtsâšpargo sämmilij päikkikuávlust, Suomâst já almugijkoskâsávt.
• Siida aldakuávluin Tave-Laapist láá Meccihaldâttâs Luándupalvâlusâi tipšom Lemmee sehe Urho Kekkosii aalmuglâšmeecih, vittâ meccikuávlu (Myeđhituodâr, Paištuodâr, Kaalduáivi, Vääččir já Pänituodâr), Kiävu luándumecci sehe meccikuávlu nálásâš Aanaarjäävri kuávlu. Urho Kekkosii aalmuglâšmecci lii algâive kollimmeerij vuáđuld Suomâ nubben pivnohumos aalmuglâšmecci.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Lasetiäđuh:
Lasetiäđuid adelává Meccihaldâttâs Tave-Laapi äššigâspalvâlemhovdâ Tarja Tuovinen, tarja.tuovinen(at)metsa.fi, 040 756 9337) já Säämimuseo Siida vyebdim- já markkânistemvästideijee Minna Muurahainen, minna.muurahainen(at)samimuseum.fi, 040 581 6434).