Säämimuseo Siida čáitáldâhuđâsmittem lii dekoloniaallâš taho
- 07.12.2023
- Tiäđáttâs
Sämitotkee Áile Aikio Laapi ollâopâttâhân toohâm náguskirje kieđâvuš Säämimuseo já museo sámáidittem. Aikio náguskirje Saamelainen museo? Tutkimus saamelaisen kulttuuriperinnön ontologisesta politiikasta tärhistuvvoo vástuppeeivi 8. juovlâmáánu 2023 Anarist Säämimuseo já Luándukuávdáš Siidast.
Aikio kaavnât náguskirjestis, ete Siida váldučáitálduv sämikulttuuruási já ton toohâmproosees lii áinoošlajâsâš museo dekolonisaatio taho já viggâmuš rähtiđ sämmilub vyevi porgâđ museopargo.
– Mij lep eromâš iiloost, ete museo valjim siärvuslâš porgâmvyehi sämikulttuur oovdânpyehtimân uáinoo čáitálduv loppâpuátusist já tulkkuumist. Säämimuseo Siida kuávdášlâš mittomeeri lii ovdediđ dekolonisaatio. Lii ilosmittee, ete Áile Aikio nágustutkâmuš addel torjuus Säämimuseo valjim pálgás, iätá Säämimuseo Siida museohovdâ Taina Pieski.
Pieski mield Aikio náágus addel mávsulii uđđâ tiäđu museo sámáiditmist já algâaalmug keččâmkuávlui huámmášmist museotoimâmist vijđásubbooht-uv.
– Säämimuseo Siida tuáivut luho já kijttá Aikio náguskirjeest, mii palvâl konkreetlávt sämisiärvus já sämikulttuur, Pieski iätá.
Säämimuseo já Paje-Laapi luándukuávdáá ohtâsâš vuáđučáitáldâh uđâsmittui Siida-viäsu vijđedem já vuáđutivodem ohtâvuođâst iivij 2020 – 2022.
Siida uđđâ váldučáitáldâh ”Enâmeh láá mii párnááh – Nämä maat ovat lapsiamme” uážui noomâs anarâš Matti Morottaja čäällim anarâškielâlii tiivtâ mield. Čáitálduv noomâst muštâluvvojeh luándu- já kulttuurfáádái tehálumos viestah. Čáitáldâh lekkui 1.6.2022 já toos láá uápásmâm taan räi jo 110 000 olmožid.
Siida uđđâ čáitálduv sämikulttuur oovdânpyehtee uási valmâštâllui väldimáin sämisiärvus vijđáht mield. Čáitáldâh rahtui Säämimuseo, sämitutkâmuš já sämmilii taiđuu ohtsâšpargon. Kulttuuroosij kietâčalluu lii ráhtám sämikulttuur professor Veli-Pekka Lehtola já taiđâlâš jođetteijen tooimâi kovetaaidâr Outi Pieski. Čáitáldâhuđâsmittem keevâtlii olášutmist västidij vijđes Säämimuseo nomâttem pargojuávkku.
Čáitálduv sämikulttuursiskáldâsâin suogârdâlloo, maht moonnâmäigi iälá mist.
– Mij vuolgijm Säämimuseost valmâštâllâđ uđđâ čáitálduv sämmilij jieijâs keččâmkuávlui peht. Mij halijdijm čujottiđ čáitálduv tiäđulávt sämmiláid – maht mij muštâlep jieččân muštâlus. Mij lâim vissáseh, ete jis mij muštâlep muštâlus tuárvi pyereest, meiddei kyesih äddejeh tom kulttuurtuáváást huolâhánnáá. Aalmugmacâttâs já Áile Aikio nággus vuáđuld mij lep luhostum pyereest čáitálduv sámáiditmist, pááhud professor Veli-Pekka Lehtola.
Čáitáldâhuđâsmitmist sämmilâš čáitáldâhkielâ ovdedui áinoošlajâsijn vuovvijn porgâmáin maaŋgâin pargojuávhuin já pargopáájáin oovtâst. sierâ museoiguin, taidârijguin, tyejičepijguin, totkeiguin já kuraattorijguin.
Siida váldučáitálduv kulttuuruási uđâsmittem ruttâdii Kone vuáđudâs, Suomâ Kulttuurruttârááju, máttááttâs- já kulttuurministeriö já Jenny já Antti Wihuri ruttârááju. Säämimuseo olášutij meiddei čáitálduv uđâsmitmân lahtojeijee Muittut, muitalusat – the story of the Sámi by the Sámi -Interreg-haavâ, mon aalmuglii ruttâdmist västidij Laapi litto já mon koordinistij totkee Eeva-Kristiina Nylander. Siida váldučáitálduv luándu-uási olášutij Meccihaldâttâs staatâ ruttâdmáin. Luándu-uási kietâčällee lâi biologi Matti Mela. Siida uđđâ čáitálduv válduvuávájeijen tooimâi Harri Koskinen Teollisuuden Ystävät Oy:st.
Euroop komissio já kulttuurärbiornijdâh Europa Nostra palhâšáin Säämimuseo Siida já Suomâ Aalmuglâšmuseo ive 2021 tohhum kulttuuräärbi maaccâtmist adai repatriaatiost rááiđust Citizen Engagement & Awareness Rising. Palhâšumelävdikode mield säminurâlduv maaccâtmist lii “mittedmettum uási Euroop kulttuuräärbi turviimist”.
Masa 300 sämmilâžžâd láá uásálistám repatriaatioprosesân ton sierâ muddoin. Sij láá tutkâm suhâsis kuullâm tävirijd, vuájudâttâm toi tuoijumtekniikáid já uásálistám meiddei Suomâ Aalmuglâšmuseost maccâm, tääl Säämimuseo já Luándukuávdáš Siida váldučáitálduvâst leijee paijeel 200 sämitäävvir valjiimân.
Áile Aikio: Saamelainen museo? Tutkimus saamelaisen kulttuuriperinnön ontologisesta politiikasta. Laapi ollâopâttâh.
Lasetiäđuh:
Museohovdâ Taina Pieski, p. 050 5351574
Professor Veli-Pekka Lehtola, p. 040 578 0492