Õhttsaž luâtt da histoor – snimldõkmäʹtǩǩ Taʹrre, Ruõššjânnma da Lääʹddjânnma

Snimldõkčuäjtõs Taarr, Lääʹddjânnam da Ruõššjânnam raaj râstldeeijest luâđsuõjjeemvuuʹdest (Pasvik-Aanar Trilateral Park) ääʹveet Âʹvvel ǩeʹrjjpõõrtâst vuõssarggân 5.8.2019. Čuäjtõõzz vueiʹtet tobddõõttâd obb Påʹrǧǧmannu äiʹǧǧen.

Snimldõkčuäjtõõzzâst Pasvik-Aanar Trilateral Parkest kueʹstelm da jäälaišlaai puäʹtte tobddsen. Oummui tuejjummuš vuuʹdest kuâsttai snimldõõǥǥin še. Snimldõõǥǥ lie pääiklâž sniimmjin da vuuʹdi hoiʹddjeeiorganisaatioin. Čuäjtõs lij kuttǩiõllsaž: teeʹkst lie nuõrttsäämas, tâʹvvsäämas, lääddas, taarâs, ruõššâs da eŋgglõsǩiõlin.

Aanar, Pâʹjj-Paččjokk da Peäccam vuuʹd luâđast lie jiânnai õõutnallšem ääʹšš. Čäʹccõõzz da jieʹǧǧ reʹǧsmâʹtte õhttnaž pieʹccmieʹcc. Tät vuʹvdd lij kaaunõõttâmpäiʹǩǩ Euroop nuõrti åʹrnn da aarktla jäälaišlaai. Vuʹvdd lij kaaunõõttâmpäiʹǩǩ meeraid da kulttuurid še.

Kuõbǯǯ lij jiõččvuõiggâdvuõttneǩ jieʹlli snimldõkčuäjtõõzzâst. Väʹččär poostaijânnmest lie eʹpet tuʹtǩǩeemvuuʹd, kooivuiʹm noorât kuõbǯǯsõhssâm čuäjtõssân. Sõõusčuäjtõõzz vuõltteet Taʹrre NIBIO- nõmmsaž tuʹtǩǩeemstroiʹttla. Tåʹben lij geenilabrator, koʹst čuäjtõõzz riõžžât. Pohttmõõžži vuâđald vueiʹtet ärvstõõllâd kâʹl mäŋgg kuõbǯ vuuʹdest lie uuʹccmõsân. Lââʹzzen pohttmõõžžin vueiʹtet vueiʹnned, mäʹhtt õhttlõvvum kuõbǯ joʹtte vuuʹdest ǩieʹzz äiʹǧǧen. Õhttsaž tuʹtǩǩeemtuâjj lij juätkkjam juʹn kuuʹǩǩab.

Meeraikõskksaž luâđsuõjjeemõhttsažtuâjj aaʹlji tän vuuʹdest juʹn 90-lååǥǥ alggpeäʹlest. Väʹččär poostaijânnam, Aanarjääuʹr Natura 2000 vuʹvdd da koumm jeeʹres vuuʹd Taʹrrjest di õhtt vuʹvdd Ruõššjânnmest lie õõutsââʹjest  Pasvik-Inari Trilateral Park – nõmmsaž meeraikõskksaž luâđsuõjjeemvuʹvdd.

Meeraikõskksaž luâđsuõjjeemõhttsažtuâjj lij hääʹsǩ da täävtõõzzlaž. Pasvik-Inari Trilateral Park -õhttsažtuâjast lij 10-ekksaž tuåimmjemplaan. Plaanâst lie määŋgnallšem tuâi, ouddmiârkkan luâđsuõjjeem, luâđvuäʹpstõõzz, ǩeâllʼjeei luâđast virkkõõvvâmâânnmõš da tiõrvâs di pueʹrrjieʹllem ääʹšši pirr.

Tiõrv pueʹttem tobddõõttâd da voʹsttjed čuäjtõʹsse di kueʹstelm da seämma äiʹǧǧ arvvlõddâd fiint tââʹv jäälaišlaajid. Čuäjtõõzz lij raajjâm Meäʹcchalltõs (Sääʹmjânnma luâđkääzzkõs) Lääʹddjânnmest, Trooms da Finnmaark läänhalltõõzz Taarâst da Paččjooǥǥ luâttmuõrrkaardâs Ruõššjânnmest.

Laaʹzz teâđ:

projeʹkttšuurmõs Riina Tervo, Meäʹcchalltõs, tel. 040 758 5472, neʹttpååʹšt : riina.tervo@metsa.fi

Looǥǥ lââʹzz eŋgglõsǩiõlin:

https://prosjekt.fylkesmannen.no/Pasvik-Inari/

Oktasaš luondu ja historjá – čuovgagovvamátki Norgii, Ruššii ja Supmii

Čuovgagovvačájáhus Norgga, Suoma ja Ruošša oktasaš, rájáid rasttildan luonddusuodjalanguovllus rahpasa Avvila girjerájus vu 5.8.2019, lea oaidnimássii borgemánu áigge. Čuovgagovvačájáhusas Pasvik-Inari Trilateral Park eanadagat ja eaktasaš luondu ja historjá – čuovgagovvamátki Norgii, Ruššii ja Supmiillišlájat šaddet oahpisin, ja olbmuid doaibma guovllus lea maiddái mielde. Čuovgagovaid leat váldán báikkálaš čuovgagovvejeaddjit ja guovlluid dikšunorganisašuvnnat. Čájáhussii sáhttá oahpásmuvvat guđa gillii: nuortalašgillii ja davvisámegillii, suoma-, dáro-, ruošša ja eŋgelasgillii.

Anára, Badje-Báhčaveaji ja Beahcáma guovllu luonddus leat olu sullasašvuođat: čázádagat ja jeakkit riggodahttet oktilaš beahcevuovddi. Eurohpálaš, nuorta ja árktalaš eallišlájat deaivvadit dán guovllus. Guovlu lea maiddái kultuvrraid ja álbmogiid deaivvadanbáiki.

Guovža dieđusge mielde čuovgagovvačájáhusa govain! Dán gease dahket oktasaš guovžadutkama golmma riikka guovllus jo njealját geardde. Váhčira meahcceguovllus leat dutkanruvttot, main čogget guovžža guolgačájánasaid. Guolgačájánasat doaimmahuvvojit Norgii, NIBIO-nammasaš dutkanlágádusa genalaboratoriai, mas čájánasat analyserejuvvojit. Bohtosiid vuođul sáhttit árvvoštallat guovžanáli minimaoktagasaid meari guovllus, Lassin bohtosiin oidnet guovžaoktagasaid lihkademiid vássán geasi áigge ja gávnnahit oktagasdásis, mat guovžžat guovllus ellet.

Riikkaidgaskasaš luonddusuodjalanoktasašbargu lea dahkkon dán guovllus jo 1990-logu álgogeaže rájes. Pasvik-Inari Trilater Park -nammasaš riikkaidgaskasaš luonddusuodjalanguovlu šaddá Anárjávrri natura-guovllus ja Váhčira meahcceguovllus Suomas ja golmma norgalaš ja ovtta ruošša luonddusuodjalanguovllus. Riikkaidgaskasaš luonddusuodjalanovttasbargu lea hávski ja das leat mihttomearit. Pasvik-Inari Trilateral Park –ovttasbarggus lea 10-jagi doaibmaplána, mii sisttisdoallá máŋggalágan doaimmaid luonddusuodjaleami, luondduoahpisteami, suvdilis luondduáhpásnuhttinanu ja dearvvašvuođa ja buresbirgejumi ovddideami surggiin.

Buresboahtin oahpásmuvvat čájáhussii, ovddošit eanadagaid ja dovdat hui fiinna davvi eallišlájaid! Čájáhusa leat buvttadan Meahciráđđehus, Lappi Luonddubálvalusat Suomas; Norggas Romssá ja Finnmárkku leanastivrrat sihke Badje-Báhčaveaji álbmotmeahci hálddahus; ja Ruoššas Báhčaveaji luonddumeahcci.

Lassidieđut:

Prošeaktaoaivámuš Riina Tervo, Meahciráđđehus, tel. 040 758 5472 ja šleađgap. riina.tervo@metsa.fi

Riikkaidgaskasaš Pasvik-Inari Trilateral Park –luonddusuodjalanovttasbarggu eŋgelasgielat neahttasiiddut leat čujuhusas https://prosjekt.fylkesmannen.no/Pasvik-Inari/
Meahcceráđđehusa luondduguovddáš, Siida, Inarintie 46, FI-99870 Anár, tel. +358 (0)206 39 7740, siida@metsa.fi, www.siida.fi, www.luontoon.fi